Asimo’nun babası Alamet mi? Ve Ebü’l-İz’i tanıyalım.

 

Robotlar teknolojinin büyük nimetlerinden. Özellikle üretimi inanılmaz hızlandırıyorlar. En basit robot kol tasarımları bile ciddi bir birikim gerektirdiğinden ileri seviye teknoloji çok az şirkette ve ülkede var.Türk Milleti olaraka bizim gönlümüzde robotikte Japonların yeri ayrıdır. Fatma Girik’in Kemal Sunal’a hediye gelen bir androidi canlandırdığı “Japon işi” filminin bu hayranlıkda ciddi etkisi olduğuna inanmaktayım ya o ayrı.

Araştırmacı-Yazarlarımızdan Oktan Keleş  1889 yılında dönemin Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid tarafından Japon prensine ismi “Alamet” olan bir robot yollandığını ortaya çıkarmış.  Semazen şeklinde olan bu robot her saat başı kollarını açıp yarım metre yürüyor ve sema ederek ezan okuyormuş ve bitince yerine dönüyormuş. Yaptığı işler tek tek bakıldığında mantıklı dursa da birarada oluncabiraz saçma geldi bana doğrusu ama fikir orjinal. 

 

Yukarıdaki fotoğraftan da anlaşıldığı gibi haftada bir kurmak gerekiyormuş Alamet’i.  Fotoğraflar orjinal Alamet fotoğrafı fakat Yıldız Sarayı’daki yangında biraz hasar görmüşler. Bu olay Alamet kelimesi Nişan anlamına da geldiği için tarihi kayıtlara ‘Osmanlı nişanları, hediyelerle beraber Japon İmparatoru'na takdim edilmiştir” şeklinde geçmiş araştırmacının iddiasına göre. Şu an dünyanın en popüler androidi Asimo’yu yaratan Japonlara zamanında Alamet ilham vermiş ve eşeğin aklına karpuz kabuğunu o düşürmüştür belki kim bilir? 

 

Ebü’l İz İbni İsmail İbni Rezzaz El Cezeri 

Yeri gelmişken acayip zeki ve yaratıcı bir adamdan  bahsetmezsem olmaz.  Adı Ebü’l-İz El- Cezeri. Yaklaşık 800 yıl önce  Doğu Anadolu’da, Cizre’de yaşamış. Yani müdendisliğin başlangıcı olarak kabul ettiğimiz Da Vinci’den 150-200 yıl önce. Ebü’l-İz yüzlerce sistem tasarlamış ve bunları hayata geçirmiş. Da Vinci’nin birçok tasarımı insanlığa yeni vizyonlar kazandırmış olsa da pratikte çalışmıyor. Ebü’l-İz’in tasarladığı saatler, fıskiyeler, tulumbalar, otomatik kapılar,kaldıraçlar   “tikir tikir” çalışıyor. O bugün Robotiğin, otomasyon sistemlerinin ve sibernetiğin babası olarak kabul edilebilir.

Bu yazı kesinlikle “biz kendi değerlerimize sahip çıkalım, bak adamlar Da Vinci’ye nasıl sahip çıkıyor, yeni nesil çok bozuldu azizim”; “Yok efendim dış mihraklar bizim bunları öğrenmemizi engelliyor” veya “O bundan araklamış, şu şundan araklamış” tadında bir isyan ve sitem yazısı değildir. Böyle bir dahi yaşamış zamanında, haberiniz yoksa bir göz atın, ilginç bir adam  çünkü.

Artukoğulları Beyliği  döneminde yaşayan Ebü’l-İz hükümdarın da isteğiyle çalışmalarını “Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamalar” mealinde Arapça bir kitapta toplar. Kitabın orjinali bugün ortada yok ama el yazması kopyalarından bir kısmı Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde bulunuyormuş. Bu kitap Avrupada da çok ilgi görmüş,”The Book of Knowledge Ingenious Mechanical Devices”  adıyla İngilizce’ye çevrilmiş, bir sürü üniversitede tasarladığı makinalar birebir yapılmış ve çalıştırılmış. İşte o  sistemlerden bazıları buyrun;

 

Suyu Yukarı Çekmek İçin Tasarlanmış Bir Makina 

 

Fil Su Saati

 

Bu da Fil Su Saatinin yapılmış hali

 

 

Hareket için gereken gücü genelde sudan ve hayvanlardan sağlamış. O’nu özel yapan,   kurduğu geri besleme mekanizmalarıyla, çalışırken ayar yapan, kotnrol sağlayan otomasyon sistemler yapması ve kullandığı malzemeler sıradan olmasına rağmen birçok bakımdan çağının  yüzyıllarca ilersinde olan  bir  mucid, bir alim olması. O’nun çalışmalarını inceleyen akademisyenlerin aktardığına göre de makinalarını tasarlarken kendisinden önce yaşamış doğulu-batılı birçok bilginin çalışmalarından faydalandığını da kitabında belirtmiş.

 

Ebü’l İz’in en popüler icadlarından birisi Fil Su Saati. Bu ne şekil bir saat diyenler için kısaca özetlersek;  Filin karnında bir su tankı var onun içinde zamana bağlı olarak batan  bir kabın sayesinde kazanılan hareketle bir top maketin en tepesinden yola çıkıp üç beş afilli hamlenin ardından bir çana düşerek ses çıkartır ve böylece yarım saatlik bir sürenin geçtiği anlaşılır. Saati ve dadikayı da gösteriyor tabi sadece alarm değil :)

Son olarak da  merdiven çıkarken düşünce Türk hayranlarından “Zaten son zamanlarda çok şımarmıştı, iyi oldu ” yorumları alan ama Ozan Orhan gibi zayıflayıp ekranlara bomba gibi dönen Asimo’dan şık bir dans izliyoruz….

|